Ouders, stop met vliegen! De trein is net zo fijn
Janneke had echt gedacht dat na de beelden van schone luchten tijdens corona, niemand meer het vliegtuig in zou stappen. Maar nee, we vliegen juist méér dan ooit. Wordt het niet eens tijd om te minderen?
Stapten we in de jaren negentig van de vorige eeuw nog massaal het vliegtuig in alsof er geen later bestond, inmiddels is het woord ‘vliegschaamte’ opgenomen in de Van Dale. Er zijn waarschijnlijk weinig mensen meer die niet weten dat vliegen voor het milieu niet echt handig is op de lange termijn. Toch lijken we dat knagende gevoel makkelijk weg te stoppen als het om onze vakanties gaat. En dat terwijl vliegreizen zorgen voor tweederde van de CO2 uitstoot van alle Nederlandse vakanties. Hoewel vliegen misschien een piepklein beetje minder vervuilend is geworden dan in de jaren negentig (onder meer door striktere bagage-eisen), vormt het feit dat we nog steeds zo massaal het vliegtuig in stappen, wel een probleem.
Tijdens corona nam het vliegverkeer drastisch af en het ene na het andere filmpje van schone luchten en over het strand huppelende herten ging viraal. Niet al die beelden waren echt, maar er was wel een tendens te zien van de natuur die meer in balans raakte. En vooral: er leek een gemeenschappelijke hoop te worden gekoesterd op een mooiere toekomst, schonere luchten, een simpeler leven. Maar nu we al ruim een jaar zonder coronamaatregelen leven, lijkt dat gevoel weer naar de achtergrond verdwenen.
Sterker nog: er wordt méér gevlogen dan vóór corona. In het eerste kwartaal van 2023 waren er in Nederland bijna 40% meer luchtvaartpassagiers dan een jaar daarvoor, en méér dan in 2019, het jaar voor corona uitbrak. Ook door gezinnen wordt weer gevlogen. Om me heen zie ik nog steeds ouders die ‘even’ met hun kroost naar Thailand vliegen, of een paar dagen Rome doen met het vliegtuig. Ergens snap ik dat wel: ik ben ook dol op reizen en de prijzen zijn vaak nog steeds verleidelijk laag. Maar als je een stel koters onder de pakweg tien jaar hebt, maakt het ze echt niet uit of ze de krabbetjes over het strand van Thailand of van Vlieland zien lopen. Of dat ze de basiliek van Maastricht bewonderen in plaats van de Sint-Pieter. Het belangrijkste van vakantie is – zoals we tijdens corona volgens mij maar al te goed beseften – dat we sámen zijn, toch? Dat we de tijd nemen voor elkaar en andere dingen doen dan thuis? Mooi weer is misschien ook meegenomen, maar zongarantie vind je in Europa ook, en daar hoef je echt het vliegtuig niet voor te pakken.
Geen vliegschaamte maar een vliegdieet
Ik begrijp dat je soms voor je werk moet vliegen (hoewel bedrijven hun vliegverkeer mijns inziens ook mogen herzien, zeker nu we het gemak van videobellen hebben ontdekt). Ik begrijp ook dat sommigen familie in het buitenland hebben wonen die ze zo nu en dan live willen zien en niet op een videoscherm. Ik snap zelfs dat je misschien eens in de zoveel jaar een verre reis wilt maken met je gezin, of het jezelf een keer makkelijk wilt maken. Maar laten we alsjeblieft ook stilstaan bij de impact van onze leefwijze op de langere termijn. Onze kinderen moeten straks leven in de wereld die wij voor ze achterlaten. Bovendien hebben wij nu de kans om onze kinderen te helpen bewuste volwassenen te worden, die later beter afgewogen keuzes kunnen maken dan wij vroeger deden. Dat begint bij ze laten zien dat wijzelf ook stilstaan bij onze keuzes. In Zweden is het al jaren normaal om niet of nauwelijks meer te vliegen. Kunnen wij Nederlanders daar geen voorbeeld aan nemen, in plaats van terug te vallen in onze oude gedragspatronen van gemak en welvaart?
Het woord ‘vliegschaamte’ heeft iets ongezelligs en ik denk dat het daarom niet echt is aangeslagen. Ik heb nog nooit gemerkt dat iemand die aankondigde een vliegreis te gaan maken, iets van schaamte liet doorschemeren. Ik denk dat je op het moment dat je je vliegtickets bestelt, al hebt besloten om je daar niet voor te schamen. ‘Reisbewustzijn’ is misschien een betere, en ik heb ook de woorden ‘vliegverzet’ en ‘vliegdieet’ al voorbij zien komen. Schaamte heeft te maken met de angst dat anderen je gedrag afkeuren, terwijl ‘verzet’, ‘dieet’ en ‘bewustzijn’ uitgaan van je eigen kracht. ‘Waarom pak je niet gewoon lekker het vliegtuig? Dat is toch veel makkelijker?’ (Een opmerking die je sowieso krijgt als je uitlegt dat je niet gaat vliegen naar een verre bestemming, net zoals je je waarschijnlijk moet verantwoorden als je niet gezellig een taartje mee eet.)
‘Nee, ik ben op een vliegdieet.’ Dat klinkt prima. Het geeft ook aan dat je niet per se nóóit meer vliegt, maar wel dat je bewuste keuzes maakt wat betreft je vlieggedrag.
Met de trein naar Zuid-Frankrijk
Er zijn prima alternatieven voor vliegen (ik ben heel benieuwd naar die van jullie in de comments). Zelf ga ik dit jaar voor de derde keer met mijn gezin met de trein op vakantie. We gingen al twee keer met de trein naar Berlijn. In de Duitse treinen heb je speciale coupés voor gezinnen (‘Kleinkindabteil’), waar je je kinderwagen kwijt kunt, een fles kunt verwarmen (er zijn kinderveilige stopcontacten) en een verschoontafel binnen handbereik hebt. Bovendien kunnen je kinderen er ongestoord lawaai maken. Het was een groot succes. Wij hadden onze handen vrij, de tweeling vond het fantastisch, we konden eindeloos samen kleuren, spelletjes doen, en wandelingetjes maken naar het Bordrestaurant.
Dit jaar gaan we voor het eerst met het hele gezin met de trein naar Zuid-Frankrijk. ‘Maar de trein is zo duur’ hoor ik vaak als ik vertel dat we met de trein op vakantie gaan. Dat vind ik niet (hoewel het natuurlijk bizar is dat op treinkaartjes btw zit en op vliegtickets níet). Voor de trein is het vooral belangrijk dat je er op tijd bij bent. Als je de tickets koopt op de dag dat ze online komen (je kunt daarvoor een alert instellen op NS International), zijn treinkaartjes heel betaalbaar. Kinderen tot vier jaar reizen gratis (in de Deutsche Bahn zelfs tot 14 jaar). Bovendien doen we de reis naar Zuid-Frankrijk nu in 1 dag, terwijl we daar met de auto twee dagen voor zouden uittrekken, met een tussenstop mét hotelovernachting. Dat is ook niet heel goedkoop met zijn vijven – en dan heb ik het nog niet over het gekeet op de achterbank. Met de trein reizen is bovendien een stuk comfortabeler dan met de auto of het vliegtuig. Je hebt geen files, geen lange rijen op Schiphol of bagagecontroles, geen vluchten die geannuleerd worden en aanzienlijk minder kans op vertraging. In de trein begint je vakantie al als je onderweg bent. Blije kinderen, minder gestreste ouders.
Ik verheug me er alvast op. Het zal vast een uitdaging worden om over te stappen in Parijs met al onze kinderen en koffers (meer daarover binnenkort in mijn Instagram stories), maar het reizen per trein past bij mijn voornemens om langzamer te leven, meer in het moment te zijn, minder te stressen. Het komt tegemoet aan de hoop die ook ik voelde toen ik de hoopvolle beelden zag van schone corona-luchten. En dat knagende stemmetje dat ik op de achtergrond hoor zeuren als ik het vliegtuig pak, heeft straks in Zuid-Frankrijk tenminste óók vakantie. Wie doet er mee met ons vliegdieet?
Janneke (45) heeft drie dochters: een tweeling van 8 en een peuter van 2. Over de tweelingzwangerschap en -hectiek van de eerste jaren schreef ze het boek O jee het zijn er twee. Tegenwoordig probeert ze vanuit intuïtie en creativiteit te balanceren tussen haar werk als schrijver en het moederschap van drie meiden. Je kunt haar belevenissen ook volgen op haar Instagram.
